Constellation "Roermond" verongelukt bij Bari
KLM Constellation PH-TER stort in zee bij Bari (It.) op 23 juni 1949
Toedracht Het vliegtuig Inzittenden Post
Kennelijk zonder enige aanleiding slaat de "Roermond" boven de Adriatische Zee plotseling over de kop en stort in zee bij Bari (Italië). Alle 33 inzittenden, waaronder gezagvoerder Hans Plesman, zoon van KLM directeur Albert Plesman, komen om het leven. De precieze oorzaak van de ramp is nooit opgehelderd.
Donderdag 23 juni 1949.
De KLM Constellation PH-TER "Roermond", op 21 juni uit Batavia vertrokken voor de thuisreis naar Nederland, start om 05.08 uur met een nieuwe bemanning te Cairo voor de laatste (non-stop) etappe naar Schiphol waar zij volgens schema om 14.45 uur (local time) zal aankomen. De reis Batavia - Cairo had men gevlogen via de z.g. Mauritiusroute (zie hierna). Rond 10.00 uur koerst men richting Bari aan de Adriatische kust. Het weer is helder. Er waait een lichte wind uit het Noordoosten. Om 10.25 uur (Ned. tijd) seint men vanaf een hoogte van 5000 meter naar het radiostation in Rome de positie door en meldt men dat alles okay is. Een half uur later bevindt de Roermond zich vlak bij Bari als het vliegtuig om onverklaarbare oorzaak in zee stort, 2 kilometer van de vuurtoren van Cataldo. Het is dan 10.55 uur.
Van alle kanten varen reddings- en vissersboten uit. Er drijven 23 lichamen op het water. Opvallend is dat de lichamen slechts gedeeltelijk gekleed zijn, en geen schoenen meer dragen. Verondersteld wordt dat gezagvoerder Plesman de passagiers heeft kunnen waarschuwen voor een naderende noodlanding op zee en daarom order gaf om schoenen en zoveel mogelijk kleren uit te doen.
Het vliegtuig ligt in 30 meter diep water. Later wordt een drijvende kraan aangevoerd om zoveel mogelijk wrakstukken te lichten. Een deel van het toestel ligt echter te diep en kan niet worden geborgen.
De inwoners van Bari noemen gezagvoerder Plesman een held. Hij is er in geslaagd het vliegtuig, ondanks de grote moeilijkheden, over de huizen van de dichtbevolkte haven weg te manoeuvreren naar open zee alvorens neer te storten.
Ooggetuigen en krantenberichten
De kranten schrijven aanvankelijk dat de Roermond brandend in zee stortte, maar later onderzoek aan de geborgen wrakstukken en reconstructie sluit dit uit. Het eerste vooropig onderzoek naar de ramp wijst verder uit dat de staart van de Roermond is afgebroken voordat de machine het water raakte.
De verslagen van ooggetuigen zijn niet eenduidig en spreken elkaar soms tegen. Sommigen zagen het toestel rustig in de blauwe lucht vliegen maar plotseling afglijden, waarna het roer afknapte en vlammen aan alle kanten uit het toestel sloegen. De Roermond slaat tweemaal over de kop, stort in zee en zinkt onmiddellijk.
Anderen zagen het vliegtuig na een explosie in tweeën breken en neerstorten. Het staartstuk raakte het eerst het wateroppervlak, de romp daarna. Even bleef het drijven en zonk daarna in (30 meter diep) water.Conclusie uit het onderzoek naar de ramp
Op 22 maart 1951 (dus 2 jaar later) geeft het Ministerie van V&W een persverklaring uit. Gelet op de uitkomsten van het vooronderzoek acht zij geen grond aanwezig voor een nader onderzoek door de Raad voor de Luchtvaart. De Raad is uiterst tevreden met de kwaliteit van het onderzoek door het Italiaanse Ministerie van Luchtvaart. Bij dat onderzoek hebben Nederlandse deskundigen voldoende inbreng gekregen. In de persverklaring staat de conclusie dat: "Het is niet gelukt uit de overblijfselen van het vliegtuig, de getuigenverklaringen en de verdere gegevens vast te stellen aan welke oorzaak het ongeval moet worden toegeschreven".
De verklaring meldt verder: Het vliegtuig bevond zich op zo grote hoogte dat het vanaf de grond vrijwel onzichtbaar was toen het met grote snelheid daalde. Tijdens deze duikvlucht verloor het de staartvlakken en bevond het zich in rugvlucht. De oorzaak van de duikvlucht is niet gevonden, maar de "meest waarschijnlijke verklaring is de veronderstelling dat" er een storing aan de electrische stuurautomaat is geweest. Door de grote snelheid van de duikvlucht zou het toestel overbelast zijn geraakt en zijn gebroken.
De "Roermond" vloog de (sinds 26 januari 1949 gebruikte) lange en gevaarvolle "Mauritiusroute." Door de 2e politionele actie in Nederlands Indië hadden veel Aziatische landen hun luchtruim voor de KLM gesloten. Van januari tot juli 1949 voerde de KLM deze dienstregeling daarom noodgedwongen uit door vanaf Schiphol via Khartoum (Soedan) naar Mauritius te vliegen. Vandaar maakte het volledig gestripte vliegtuig de 5500 km (non-stop!!) lange oversteek over de Indische Oceaan naar Batavia. De KLM onderhield daarmee het langste regelmatige vliegtraject over water ter wereld.
De reis van de Roermond was een extra vlucht (de 100e via Mauritius). Op de heenreis was een gezelschap Amerikaanse journalisten op uitnodiging van de Nederlandse regering voor een rondreis in Indië naar Batavia gebracht. Het doel was om de journalisten ter plekke te tonen dat de koloniale politiek t.o.v. Nederlands Indië heel anders was dan de negatieve berichtgeving in de USA suggereerde. Het gezelschap verongelukte echter op merkwaardige wijze op de terugreis met de "Franeker" in Bombay. Sabotage werd niet uitgesloten. De ramp met de Roermond kan daarmee in verband worden gebracht. (Aanwijzingen voor sabotage zijn echter niet gevonden). Zie voor meer informatie de webpagina met de ramp van de "Franeker" (12 juli 1949).
Het vliegtuig
De Lockheed L-749 Constellation PH-TER "Roermond" (c/n 2541) kwam op 12 augustus 1947, tegelijk met de "Pontianak" als 7e (en 8e) Connie in dienst van de KLM. Zij waren de eerste twee van het type L-749.
Op deze datum werd de Roermond onder nr. 564 ingeschreven in het Nederlands Luchtvaartuigregister.Van het type L-749 Constellation heeft de KLM er totaal 20 in gebruik gehad. De L-749 was een doorontwikkeling van de L-049, en uitgerust met 4 Wright Cyclone C-18 BD-1 motoren van 2500 pk elk. De kruissnelheid bedroeg 525 km/u, het maximale startgewicht 49 ton en het vliegbereik was 5800 km.
Evenals bij de L-049 kon de vrachtcapaciteit van de L-749 worden vergroot door het onder de romp bevestigen van een z.g. "Speedpack", een soort gondel waar ca. 2 ton extra vracht in kon worden meegenomen.
Bemanning en passagiers
Aan boord bevonden zich 33 personen: 11 bemanningsleden en 22 passagiers.
De bemanning bestond uit: J.C. (Hans) Plesman (gezagvoerder); J.Tuyt (1e piloot); J. van Kuyk (2e piloot); A.G. Modard (3e piloot); L. Post (radiotelegrafist); J.M.W. Hout (radiotelegrafist); D.M. Grandia ( boordwerktuigkundige); J.A. van der Meer (boordwerktuigkundige); P.J. Overbeek (steward); Mej. C.A. Timmermans (stewardess) en J.H., Ross (boordkok).
Dit waren de namen van de 22 passagiers:
In Batavia aan boord gegaan: het gezin M.S. Broos (3 personen), gezin W. van Hasselt (3 personen), gezin W.J. van Dort (3 personen), de heer A.G.A. Idenburg, Mevr. H. Esser (met 2 kinderen), Mevr. J.C.C. Meelhuyzen en het echtpaar S.C. van 't Hof.In Cairo ingestapt: F. G. Dikkers (NL), Mohamed Mustafa AHMED, Al Bahy AHMED EL TONGHI, Mohamed M.M. GHAZI, Mohamed ABDELLATIF MAHARREM BEY en Mohamed Makros JDRANIM (allen Egypte).
Persoonsinformatie
Johan Cornelis (Hans) Plesman (Zeist, 8/9-1918), de oudste zoon van KLM directeur Albert Plesman kwam op 1 november 1940 bij de KLM. Hij was gehuwd, had twee zoons en woonde in Den Haag.
Jacobus Tuyt (Rotterdam, 24/4-1915) was vlieger 2e klasse en kwam op 1 augustus 1947 bij de KLM. Hij was gehuwd, had een dochter en woonde in Den Haag.
Jan van Kuyk (Rotterdam, 11 november 1918), vlieger 3e klasse, kwam op 1 maart 1946 bij de KLM. Hij was gehuwd, had drie kinderen en woonde in Haarlem.
Albert George Modard (Glossop, 20 december 1917), vlieger 3e klasse, had de Engelse nationaliteit en had, toen hij op 15 november 1948 bij de KLM kwam, reeds voor diverse maatschappijen gewerkt. Hij was ongehuwd.
Leendert Post (Delft, 9 mei 1921) was sinds 1 september 1945 bij de KLM. Post was gehuwd en had geen kinderen. Zijn woonplaats was Rotterdam.
Jacques Marinus Willem Hout (Nijmegen, 22 april 1920) was sinds 1 februari 1946 KLM 'er. Hij woonde in Haarlem en was ongehuwd.
Dirk Martinus Grandia (Schoten, 31 mei 1910) kwam op 15 maart 1937 bij de KLM als werktuigkundige. Hij woonde in Badhoevedorp met zijn vrouw en twee kinderen.
Johan Albert van der Meer (Enschede, 2 februari 1926) was sinds 17 oktobert 1946 KLM 'er, was ongehuwd en woonde in Amsterdam.
Pieter Jelles Overbeek (Amsterdam, 27 juli 1917) werkte eerder in diverse restaurants en kwam op 7 januari 1946 bij de KLM. Hij was gehuwd, had een kind en woonde in Amsterdam.
Cornelia Antoinette (Corry) Timmermans (Heerlen, 25 september 1921) was sinds 1 november 1946 bij de KLM en woonde in Nijmegen (zie foto).
Jan Hendrik Ross (Hengelo, 28 mei 1927) kwam op 1 oktober 1947 als kok bij de KLM op de grondpantry op Schiphol. Hij was ongehuwd en woonde in Amsterdam.
Dr. Ir. Abraham Gerrit Adrianus Idenburg (Utrecht, 11 oktober 1904) werkte bij de KLM op de afdeling Personeelszaken. Voor de oorlog maakte hij carrière als landbouwkundige, behaalde daarin zijn doctoraaltitel en werkte als zodanig bij het Bodemkundig Instituut van het Algemeen Proefstation voor de landbouw in Buitenzorg (Ned. Indië). Tijdens de oorlogsjaren was hij Inspecteur bij het Ministerie van Sociale Zaken in Den Haag en was daarna, tot ergens in 1946 Hoofd organisatie en propaganda van het Rode Kruis. Op 1 augustus (1946?) kwam hij bij de KLM. Als Personeelsfunctionaris maakte hij inspectiereizen langs de buitenlandse vestigingen. Idenburg was gehuwd en had vier kinderen.
F.G. Dikkers (Meppel, 4 augustus 1886) woonde in Delden (Ov) en was honorair consul voor Nederland in Cairo (sommige bronnen zeggen Brits h.c. in Indonesië). In ons land was hij een zeer bekende "textielbaron" en in die hoedanigheid reisde hij regelmatig naar het buitenland voor zaken. Hij was Ridder in de orde van Oranje Nassau.
Uitvaartgegevens
Gezagvoerder Hans Plesman werd door collega-gezagvoerders van de KLM ten grave gedragen op de Algemene Begraafplaats in Den Haag.
Steward P.J. Overbeek werd op 1 juli 1949 begraven op Zorgvlied te Amsterdam. De steen op zijn graf toont een fraaie bronzen Constellation (zie foto).
Eveneens op Zorgvlied werden beide boordwerktuigkundigen Dick Grandia en Han van der Meer (naast elkaar) begraven.
Piloot J. Tuyt werd op zaterdag 2 juli 1949 begraven op Oud Eik en Duinen in Den Haag.
Op het R.K. Kerkhof Jonkerbosch in Nijmegen werd het stoffelijk overschot van stewardess C.A. Timmermans ter aarde besteld.
Op Driehuis Westerveld (Velsen) werd piloot J. van Kuyk gecremeerd.
Radiotelegrafist L. Post werd op 15 juli 1949 begraven op Hofwijk te Overschie.
Post
Enige tijd na de ramp werd uit de wrakstukken post voor Nederland opgevist. Dit betrof alleen post die op weg naar Indonesië aan boord van één der KLM vliegtuigen was geschreven en op Mauritius werd afgegeven voor doorzending naar Nederland met de eerstvolgende Connnie op de thuisreis. Deze ramppost is onder filatelisten zeer gezocht en kostbaar. Het bijgaande poststuk is hiervan een voorbeeld. Het kwam in mei 2004 bij een gerenommeerd Haags veilinghuis onder de hamer. Vooral de begeleidende brief van de KLM maakt dit poststuk zeer zeldzaam. De ansichtkaart is door het zeewater zwaar beschadigd. De kaart is geschreven aan boord van de KLM Constellation PH-TDI "Enschede" die op 20 juni van Schiphol was vertrokken.
