Convair "Paulus Potter" bij start op Schiphol vernield
KLM Convair CV-240 PH-TEI verongelukt op Schiphol op 25 mei 1953
Toedracht Het vliegtuig Inzittenden Post
Bij de start op Schiphol krijgt de KLM Convair Paulus Potter onvoldoende hoogte, waarop de piloot besluit tot een buiklanding die het toestel totaal vernielt. Twee passanten worden daarbij gedood, maar de inzittenden overleven de crash.
Maandag (2e pinksterdag), 25 mei 1953
Om 15.30 u. in de middag start de KLM Convair CV-240 "Paulus Potter" van baan 05-23 (de z.g. "mistbaan") voor de lijnvlucht van Schiphol naar Parijs. Het is prachtig weer maar er staat een stevige Noordoostelijke wind. Na 700 meter komt de Convair bij een snelheid van 130 mijl p/u los en geeft gezagvoerder Hawkins opdracht het onderstel in te trekken. Even later, als de snelheid 145 mpu is, worden de flaps ingetrokken en het motorvermogen gereduceerd. Tot zover heeft de start een normaal verloop en heeft het toestel een hoogte van ca. 60 voet (18 meter) bereikt. Gezagvoerder Hawkins, die de stuurkolom naar zich toe trekt om het toestel verder te laten klimmen merkt echter geen reactie aan het hoogteroer. Integendeel: de neus gaat naar beneden en het toestel "zakt door." In een flits moet hij beslissen wat te doen. Hij besluit tot een buiklanding en sluit het gas af. Er is echter onvoldoende ruimte (hoogte) voor een noodlanding en de Convair landt "dus" weer op baan 05-23 ongeveer op de plaats waar deze baan 09-27 snijdt. Daarop schuift het vliegtuig over de resterende 200 meter startbaan, en met 200 km per uur over achtereenvolgens een 40 meter brede grasstrook, een sloot en vervolgens door de heg die het luchthaventerrein omsluit, steekt de Schipholweg dwars over (daarbij twee meisjes dodend) en glijdt aan de overkant door over het weiland.
De romp breekt doormidden; beide vleugels en motoren zijn onderweg verloren. Als het vliegtuig stil ligt kunnen de passagiers op de plek waar de romp is afgebroken het wrak verlaten. Een deel van hen is bij de crash gewond geraakt. Er breekt gelukkig geen brand uit.
De Schipwolweg ziet er uit als een slagveld. Door het prachtige weer en de vrije dag is het druk met mensen die waren gekomen om naar het starten van de vliegtuigen te kijken. De Convair kwam recht op de dagjesmensen af, die in paniek een goed heenkomen zochten. Daarbij vallen 2 doden en vijf gewonden. Van de inzittenden moeten 14 personen in een ziekenhuis worden opgenomen.
Op het moment dat de Convair dwars over de Schipholweg schiet, rijdt daar op het fietspad de 16-jarige Annie Holthuysen (of Holshuysen) uit Amsterdam-Slotermeer. Zij wordt op slag gedood. Het tweede dodelijke slachtoffer is het 4-jarige meisje C.L.M. Huys. Vijf andere mensen die zich op de Schipholweg bevinden, raken ernstig gewond.
Onderzoek door de Raad voor de Luchtvaart
In oktober 1954 wordt het onderzoek naar de oorzaak van dit ongeval besproken in de Raad voor de Luchtvaart. Men heeft geen eenduidige aanwijzing voor het ontstaan van de crash kunnen vinden. Uit het technisch onderzoek is wel gebleken dat er onvoldoende olie heeft gezeten in de spanningsregelaars van de hoogteroerkabels. De Raad acht het mogelijk dat hierdoor de besturing van het hoogteroer onmogelijk was, maar acht het waarschijnlijker, dat het hoogteroer wel functioneerde, maar dat door het gebrek aan olie in de spanningsregelaars (slechts) het GEVOEL bestond dat het roer niet op de kabels reageerde. In dat geval zou de piloot de stuurkolom sterker hebben moeten aantrekken, maar Hawkins, zeer ervaren op dit vliegtuig, wist dat in dat geval het gevaar van overtrekken erg groot was. "Nergens is sprake geweest van overtreding, nalatigheid, roekeloosheid of fouten. Een disciplinaire maatregel is daarom niet aan de orde" pleit ir. Falkenhagen, waarnemend directeur-generaal van de Luchtvaart.
Op 7 december 1954 doet de Raad uitspraak en concludeert dat de tijd die Hawkins had om te kiezen tussen een noodlanding of doorgaan (met kans op overtrekken) dermate kort was (de Convair vloog toen op 5 meter hoogte), dat zijn beslissing om een builklanding te maken gezien de omstandigheden alleszins begrijpelijk was. Wel adviseert de Raad om in toekomstige gevallen strikt de hand te houden aan het KLM voorschrift om, zodra het bevel "GEAR UP" wordt gegeven, het vliegtuig in een redelijke klimhoek te houden (enz.).
De Convair Liner CV-240-4 PH-TEI "Paulus Potter" werd in 1947/1948 gebouwd door Consolidated Vultee Aircraft Corporation (Convair) in San Diego (USA) en droeg constructienummer 125. Zij werd op 23 februari 1949 onder nummer 655 ingeschreven in het Nederlands Luchtvaartuigregister. (Deze inschrijving werd op 1 oktober 1949 vernieuwd in het z.g. "derde" register, ditmaal met onder nummer 193).
De CV-240-4 was uitgerust met 2 Pratt & Whitney R.2800 motoren van 2400 pk elk. Het maximum startgewicht bedroeg 19295 kg, de kruissnelheid was 450 km/u en het vliegbereik 1220 km. Er konden 40 passagiers worden vervoerd.
De KLM was de eerste Europese airline die de Convair in gebruik nam en exploiteerde dit vliegtuigtype tot 1959; uitsluitend op de Europese lijnen. Alle 12 KLM Convairs waren genoemd naar beroemde Nederlandse schilders, van wie een bekend schilderij als reproduktie in de cabine was opgehangen.De Paulus Potter had op het moment van het ongeluk 7104 vlieguren gemaakt.
Aan boord bevonden zich 34 personen: 6 bemanningsleden en 28 passagiers.
De bemanning bestond uit F.H. Hawkins (31, gezagvoerder), H.J. Amorison (35, 2e vlieger), W. Groenink (24, 3e piloot), G.J. Poelakker (boordwerktuigkundige), Tineke Citroen (23, 1e stewardess) en Margriet Z. Cohen (25, 2e stewardess).
De passagiers waren: Mej. Dr. V.M. de Bruin, J. van Stirum, M. v.d. Wal, M. Ibrahim, A. Hamani, E.E. Lewis, G.W. Murphy, F.H. Hannoch, G. Hannoch, G. Aawadalla, C. Hakim, P. Dunn, M. Elion, 3 personen met de naam F. Lammers, A. Lammers, A. Ludel, ir. C.L. Kerckhoven, A. Keulers, Majoor C. Michaud, Majoor F. Ducleaux, het echtpaar Olin, C. Hornek, D. O'Sullivan, W. Levin en J. Cortner.
Persoonsinformatie
Gezagvoerder F.H. Hawkins (31) stond bekend als een voortreffelijk piloot die veel ervaring had met de Convair Liner. Vanaf januari 1949 vloog hij in dienst van de KLM.
Van de bemanning werden derde piloot W. Groenink en bwk G.J. Poelakker ernstig gewond. De overigen bleven ongedeerd. Onder de passagiers raakten er drie ernstig, en negen licht gewond.
Post
De post die de Paulus Potter aan boord had, bleef ongeschonden.